Richard E. Nisbett: Batılı ütopyaların özellikleri

Thomas More’un 1516 tarihli siyasal denemesi, kusursuz hükümet biçimi üzerine spekülasyonlar içerir. More, kendi hayalindeki toplumu adlandırmak için “Ütopya” deyimini icat etmiştir. Ütopya, hem “hiçbir yer” hem de “iyi yer” anlamına gelen Yunanca bir kökten yapılan bir kelime oyunudur. More’un Ütopya’sı, Platon’un Devlet’i, Püritencilik, Shaker cemaatleri, Mormonluk, Amerikan ve Fransız devrimleri, komünizm ve faşizm de dahil olmak üzere, Batılı buluşlardan oluşan uzun bir çizginin ilk, ama kesinlikle sonuncu olmayan örneğidir. Tevrat ve İncil’deki Cennet Bahçesi’ne ilişkin fikirler ve Yeni Kudüs vaadine göre şekillendirilen Ütopyalar hariç tutulursa, Batılı Ütopyalar genelde beş belirgin niteliğe sahiptir ve beşi de onları, kusursuz dünyanın geçmişte var olduğu ve tek umudumuzun şu andaki düşkün durumumuzdan kurtulup o mükemmellik çağına geri dönmek için çabalamak olabileceği şeklindeki Konfüçyüs ve öteki erken dönem Çinli düşünürlerin inancından büyük ölçüde farklı kılar.

Batılı Ütopyalar’da;

• Onlara yönelik istikrarlı, az çok doğrusal bir ilerleme vardır;

• Bir kez ulaşıldığında, kalıcı bir sürekli duruma dönüşürler;

• Onlara kader veya ilahi müdahaleden çok, insan çabasıyla erişilir;

• Genellikle eşitlikçidirler;

• Genellikle insan doğasına ilişkin birkaç uç varsayıma dayanırlar

Bu nitelikler birçok yönden, aşırı uçlar arasında Orta Yolu bulmaya eğilimli olan ve ilerlemeden çok, geri dönüşü benimseyen Doğulu aklın gelecek kavrayışının tam bir antitezidir.(s.91)

Richard E. Nisbett
Düşüncenin Coğrafyası
Varlık Yayınları