Anneden Bilgeliğe: Bebeğin Dünyası, İlişkisel Bir Dansın Ürünüdür
Winnicott’tan Bion’a: Yeterince İyi Anne ve “Gerçek Kendilik”in Doğuşu
Bu makale, psikanalizin erken çocukluk araştırmaları (infant research) ışığında nasıl bir dönüşüm geçirdiğini ve anne-bebek ilişkisinin (veya bakım veren-bebek ilişkisinin) bilginin ve kendilik duygusunun temelini nasıl oluşturduğunu derinlemesine incelemektedir. Artık bebek, pasif bir organizma değil, doğuştan sosyal bir varlık olarak görülmektedir.
I. Freud’dan Kopuş: Pasif Bebek Yoktur
Geleneksel psikanalizin intrapsişik (içsel) ve dürtü boşalımı odaklı modelinin aksine, modern bakış, çocuğu ilişkisel bir ağ içinde inceler.
- Doğuştan Sosyal: Yeni doğan birey, daha ilk andan itibaren ilişkilere ve duygulara yönelik doğuştan gelen bir sosyal yatkınlığa sahiptir. Trevarthen’ın dediği gibi, bu birincil öznelerarasılık (intersoggettività primaria) geniştir ve erken taklit yeteneğiyle kanıtlanır.
- Dürtü Değil, Kendilik: Kohut ve Stern gibi yazarlara göre, anne, sadece dürtü boşaltım aracı değil; çocuğun Kendilik (Sé) duygusunun gelişimini sağlayan temel düzenleyicidir.
II. Winnicott’un Mirası: Yeterince İyi Anne
Donald Winnicott’un katkıları, bu ilişkisel süreçte annenin destekleyici çevreyi nasıl oluşturduğunu açıklar.
- Güvenlik ve Bütünlük: Anne, çocuğun bütünlüğünü ve varoluşunun sürekliliğini güvence altına alan bir “kapsayıcı çevre” (holding environment) sağlar.
- Gerçek Kendiliğin Gelişimi (Vero Sé): Gerçek Kendilik, stimüle edici, saygılı ve koruyucu bir ebeveyn ilişkisi içinde büyüdüğünde ortaya çıkar. Bu Kendilik, spontane, yaratıcıdır ve kişinin hayati projesinin sürekliliğini sağlar. Ebeveynin görevi, çocuğun spontane yaratıcı jestini (gülümseme, hareket) gözlemlemek ve cesaretlendirmektir.
- Hata ve Onarım: Bettelheim ve Winnicott, ebeveynin mükemmel değil, yeterince iyi (good enough) olmasını savunur. Hata yapmak, ebeveynliğin önemli bir unsurudur; çünkü hatalardan öğrenme ve onarım (riparare) süreci başlar.
III. Stern ve Bion: Duygusal Zekanın Kimyası
Modern araştırmalar, duygusal zekânın ve bilişsel yeteneğin temelinin, sözsüz etkileşimde yattığını göstermektedir.
- Amodal Algı ve Kendilik: Stern’in keşfi olan amodal algılama (bir duyudan alınan bilgiyi başka bir duyuya çevirme yeteneği), bebeğin ilk haftalarda kendilik (Sé) hissini bütünleşik bir şekilde inşa etmesini sağlar.
- Affektif Ayarlama (Attunement): Annenin, çocuğun davranışını taklit etmek yerine, onun içsel ruh halinin yoğunluğuna ve ritmine karşılık vermesi (sintonizzazione affettiva), duygusal durumların paylaşılmasını sağlar. Bu, görünür davranıştan çok, hissedilen içsel duruma yanıt vermektir.
- Bion’un Reverie Fonksiyonu: Bion’un reverie’si, annenin, çocuğun “ölümcül yansıtımlarını” (ilkel kaygılarını) bonifikasyon (zararsızlaştırma) yoluyla kabul etme ve dönüştürme yeteneğidir. Bu sayede çocuk, hayal kırıklığına ve sınırlara tahammül etmeyi öğrenir.
IV. Nükleer Kendilik ve Patolojinin Kaynağı
İlk altı ayda oluşan dört temel Kendilik bileşeni, gelecekteki ruh sağlığının anahtarıdır:
- Eyleyen (Agent) Kendilik: Kendi eylemlerinin yazarı olma hissi. (Zayıflığı paranoyaya yol açar).
- Bütünsel (Coeso) Kendilik: Fiziksel bütünlüğe sahip olma hissi. (Zayıflığı parçalanma ve dissosiyasyona yol açar).
- Süreklilik Hissi: Zamanda aynı kalma hissi. (Kusuru psikotik bölmelere ve kaçışa yol açar).
- Öz Affektivite: Samimi duygusal durumları deneyimleme yeteneği. (Eksikliği anhedoniye/duygusal yoksunluğa yol açar).
