Pablo Neruda zehirlendi mi? – Zeynep Heyzen Ateş
Los Angeles Times Şili?nin geçmişini sorgulamaya başlamasıyla beraber Pablo Neruda?nın ölümüyle ilgili soru işaretlerinin de gündeme geldiğini anlatan bir yazı yayınladı. Times?ın ve pek çok gazetenin gündemlerinde yer verdikleri soru şuydu: Pablo Neruda zehirlendi mi? Bugüne kadar Neruda?nın ölümüyle ilgili pek çok iddia ortaya atıldı. En bilineni Neruda?nın, 1973?te askeri darbe yapıp Salvador Allende?yi deviren General Augusto Pinochet için çalışan gizli servis görevlileri tarafından zehirlendiği. Ne var ki bu iddianın fazla bir destekçisi yoktu. Varisleri Neruda?nın 23 Eylül 1973?te, 11 Eylül darbesinden sadece on iki gün sonra gerçekleşen ölümünü prostat kanserine bağlarken, hükümet yetkilileri de Neruda?nın doğal nedenlerden öldüğü görüşünü destekliyorlardı. Şimdi ne değişti diye sorabilirsiniz: Yazarın şoförü ve arkadaşı Manuel Araya resmi bir demeçle yazarın zehirlendiğine inandığını dile getirdi. Sözleri ilk kez gitmeleri gereken yere ulaştı ve komünist parti üyeleri bir dava dilekçesi sunarak yasal süreci başlattı. Ölümünden birkaç gün önce Neruda?nın darbeyi eleştiren bir metin yayımladığı biliniyor. Araya kendisiyle röportaj yapan gazetecilere Neruda?nın darbe karşıtı düşüncelerini rahatça dile getirebileceği Meksika?ya gitmesini engellemek amacıyla zehirlendiğini söyledi. Bu demeçlerin ardından iddianame Yargıç Mario Carroza tarafından onaylandı ve Neruda?nın cesedinin İsla Negra?daki mezarından çıkarılmasını da içerebilecek bir soruşturma süreci başlamış oldu.
Rahatlatıcı madde
Neruda Vakfı?ndan bir yetkili resmi bir açıklama yapıp Neruda?nın kanserden öldüğüne inandıklarını, duruşlarını değiştirmeyeceklerini tekrarladı. Bunun akabinde komünist parti üyeleri Neruda?nın ölümünün ardından yayımlanan ve altmış dokuz yaşındaki yazarın ?rahatlatıcı bir madde? karnına enjekte edildikten sonra ?kalp krizinden? öldüğünü bildiren 23 Eylül 1973 tarihli La Tercera haberini gösterdi. Yargıç Carroza o döneme ait basın demeçlerinin ve yayımlanan haberlerin incelenmek amacıyla toplanmasını emretti.
Neruda davası uzun bir yolda atılan son adım. Şili hükümeti geçen hafta gerçekten intihar edip etmediğinin tespit edilmesi amacıyla Allende?nin cesedinin incelenmesini emretmişti.
Zeynep Heyzen Ateş
(Bu yazı, 17/06/2011 tarihli Radikal Kitap Eki’nde yayımlanmıştır.)