Samuel Beckett’ın Endgame (Oyun Sonu) Analizi

Samuel Beckett’ın Endgame (Oyun Sonu) adlı eseri, kaynakta yüzyılımızın en büyük oyun yazarlarından ve paradoksal gerilimi ustalıkla ele alan bir yazar olarak öne sürülmüştür.

Marion Woodman, Beckett’ın bu eserini, zıtlıkların gerilimini korumanın ve psikolojik bütünlüğe ulaşmanın zorluğunu göstermesi açısından kritik bir imge olarak kullanır.

Oyunun Psikolojik Ortamı ve Karakterleri

Endgame, sade sahne düzenleri, gündelik diyaloglar ve basit karakterlerle çıplak gerçeğe ulaşan unutulmaz imgeler sunar.

• Hamm: Oyunun kör kahramanıdır. Tek odalı krallığını tekerlekli sandalyesinden yönetir.
• Clov: Hamm’ın hizmetkârıdır ve sürekli olarak eziyet görür. Clov, bavulu toplu halde, gitmek üzereyken felç olmuş bir şekilde, sürekli ayrılma eşiğinde durur ancak ayrılamaz.
• Ebeveynler (Nell ve Nagg): Ayakları olmayan bu ebeveynler, Hamm’ın hemen yanındaki çöp tenekelerinde hapsedilmişlerdir ve Hamm tarafından alaycı bir şekilde küçümsenirler. Ebeveynlerden Nell’in “Ah, dün!” (Ah, yesterday!) gibi zarif sözleri, kişide kahkahadan ağlamaya dönüşen ani bir duygusal rezonans yaratır.

Oyunun temel teması, karakterlerin Clov’un açılış repliğinde olduğu gibi, “Bitti, bitti, neredeyse bitti, neredeyse bitmiş olmalı” sözleriyle ifade ettikleri, sona ermişlik hissi ve bu durumla “oynamaya” çalışmalarıdır.

Endgame‘in Psikolojik Önemi (Paradoks ve Ruh)

Woodman’a göre, Beckett’ın eserine duyulan sevgi, kişinin kendini gözlüksüz bir şekilde takma dişlerini ararken bulması ve aniden derin bir duygusal rezonansla gülme krizine girmesi, ardından ağlaması gibi bir deneyimdir. Bu durum, paradoksun, rezonansın, yaşamın ve ölümün ve yeni enerjinin tek bir anda parlamasıdır (“flash”).

• Dişil Alıcı Kap (Ruh): Bu “içgörü parıltısının” (flash of insight) gerçekleşmesi, kişinin dişil alıcısının, yani maddede kök salmış ruhunun (soul in matter) açık olmasına bağlıdır.
• Kapasitenin Kapalı Olması: Eğer dişil alıcı kap kapanmışsa, kişi hiçbir şey alamaz (ne içgörü parıltısı, ne de eğlence). Bu durumda kişi, körlüğüne lanet ederek ve kırışık dudaklarını çiğneyerek yaşamaya devam eder.
• Bilinçli Kap: Endgame‘deki gibi, sonlu ve sonsuzu içeren anın yakalanabilmesi için güçlü bir bilinçli kaba (strong conscious container) ihtiyaç vardır. Maddede ışık (light in matter) olmadıkça, ruhun karşılık gelen ışığı nüfuz edemez.

Bu nedenle, Endgame, Woodman’ın eserinde, ego bilinci ile bilinçdışı arasındaki gerilimi sürdürmenin ve bu gerilimi psikolojik dönüşüm için kullanmanın hayati önemini gösteren, sanat yoluyla aktarılmış güçlü bir çıkmaz (impasse) imgesi olarak işlev görür.